„Rodzina Addamsów” – horror czy upiorna komedia?

Któż z nas nie słyszał nigdy o tej osobliwej, dziwacznej rodzince – rodzinie Addamsów? O córce Wednesday, mrocznej i chłodnej, o kamerdynerze-zombie albo o Festerze, bladym i okrągłym jak księżyc? Spotkanie ich na deskach teatru jest jednak zupełnie nowym doświadczeniem.

Trochę nadpsuci, czasami wzbudzający strach, mimo to pełni wdzięku. Rodzina Addamsów straszy i śmieszy w kinie, literaturze, telewizji i w teatrze już od ośmiu dekad.* – Łukasz Maciejewski, filmoznawca, krytyk, Szkoła Filmowa w Łodzi

„Rodzina Addamsów” to dzieło niezwykle specyficzne: pozornie wszystko wskazuje w niej na klimaty demoniczne i zakrawające o horror (wszechobecna tematyka śmierci i potworów, wynaturzone zachowania), a jednak musical ten… śmieszy. Groteskowość i czarny humor spektaklu są uderzające. „Rodzina Addamsów taka właśnie jest. Śmieszy bardziej niż straszy, ale także wzrusza, intryguje, zadziwia” – jak czytamy w programie spektaklu. Cała konwencja musicalu to przekaz dla widza: strach, który powinien się pojawić, może zostać obśmiany i dzięki temu pozbawiony swojej mocy rażenia.

Świat w „Rodzinie Addamsów” (choć geograficznie wydarzenia usytuowane są w miejscu jak najbardziej realnym, a mianowicie w nowojorskim Central Parku, w upiornym domu) jest totalnym przeciwieństwem świata realnego, odbija się niejako w krzywym zwierciadle, pełen skrajności. W wielkim uproszczeniu można przyjąć, że wiele z rzeczy istniejących w tym świecie jest na opak. Co ciekawe, pewne uniwersalne wartości pozostają niezmienne – na przykład miłość, wokół której tak właściwie toczy się akcja.

Główną parą musicalu jest Gomez (fantastyczny Tomasz Steciuk – w pewien sposób mroczny, ale jak najbardziej budzący sympatię) oraz jego żona Morticia (w tej roli świetna Anna Lasota – nadała swojej postaci siłę bardzo charakterystyczną dla nazwiska Addams). Ich demoniczna córka Wednesday (fenomenalna Dagmara Rybak, każdym ruchem i słowem oddająca po mistrzowsku swoją postać) zakochuje się w normalnym i uroczym chłopaku, Lucasie (Wojciech Daniel – zasługujący na ogromne uznanie, ponieważ czasem najtrudniej oddać „zwyczajność” postaci bez znudzenia, a jemu się to udało). Prosi ona swojego ojca, aby zachował to w sekrecie przed swoją ukochaną żoną. Sprawy przybierają jednak nieoczekiwany obrót, kiedy obie rodziny (zarówno szalona rodzinka Wednesday, jak i dość pospolita na pierwszy rzut oka rodzina Lucasa) poznają się na uroczystej kolacji.

Wszystkie postacie oraz ich zachowania są do bólu przerysowane, ale o to właśnie tu chodzi. Mimo wszystko wszyscy razem tworzą obraz „tradycyjnej” rodziny z wartościami: jest tam miłość, przywiązanie i wsparcie. Co ciekawe, spotkanie Addamsów z rodziną Lucasa (ojciec – Łukasz Brzeziński, przez większą część spektaklu na dystans, budujący chłód i zblazowanie swojej postaci; matka – Anita Urban, krzykliwa i dynamiczna, pokazująca złożoność psychiki bohaterki) sprawia, że na wierzch wychodzą skrywane od dawna problemu i frustracje oraz w konsekwencji prowadzi do  zmiany ich małżeństwa.

Dom, a właściwie dworek niby w centrum miasta, ale ukryty na bagnach, lokaj nie wiadomo, czy bardziej żywy, czy martwy, szczury i mięsożerne rośliny, tańczący przodkowie, którzy właśnie wstali z grobów… To wszystko to otoczenie, w którym konfrontujemy się z wypaczeniem rzeczywistości. Torturujące się wzajemnie dzieci, śmieszny i jednocześnie wrażliwy wujek Fester (świetny Patryk Kośnicki, który całkowicie przeobraża się w graną postać) oraz babcia zajmująca się warzeniem dziwnych eliksirów (Lucyna Winkel – genialnie oddająca szaloną starość swojej postaci). Pozbawione kontekstu, wszystkie te postacie i wydarzenia mogłyby przerazić i zniesmaczyć. Osadzone w historii Addamsów – bawią i ekscytują. Tam nic nie jest jednoznacznie straszne ani jednoznacznie śmieszne.

To, co śmieszy, bywa również przerażające, a pozory nieprawomyślności świata przedstawionego (erotyczne akcesoria, sztafaż rodem z kina grozy), rewaloryzują się w konserwatywnym w gruncie rzeczy obrazie kochającej się, monogamicznej rodziny. Co prawda ześwirowanej, przerysowanej i ekstrawaganckiej, niemniej w tym wszystkim także bardzo konwencjonalnej. – Łukasz Maciejewski, filmoznawca, krytyk, Szkoła Filmowa w Łodzi

Pod względem muzycznym jest to spektakl ambitny i kompletny. Każde słowo pasuje jak ulał do melodii i sytuacji, a orkiestra grająca na żywo daje popis swoich sił. Warstwa muzyczna jest więc wyjątkowo przyjemna dla ucha, co tylko potwierdza, że jest to spektakl niezwykły.

„Rodzina Addamsów”, zapewne również ze względu na długą obecność w zbiorowej świadomości kulturowej, to uroczy absurd, a musical na deskach poznańskiego Teatru Muzycznego ożywia (nomen omen) postacie i tę ich zwariowaną historię.

*Użyty cytat pochodzi z programu pod redakcją Marty Szostak („Rodzina Addamsów. Musical”).

 

Muzyka i teksty piosenek – Andrew Lippa

Libretto – Marshall Brickman i Rick Elice

Według postaci stworzonych przez Charlesa Addamsa

Przekład – Jacek Mikołajczyk

Kierownictwo muzyczne – Piotr Deptuch

Choreografia – Ewelina Adamska-Porczyk

Scenografia – Grzegorz Policiński

Kostiumy – Ilona Binarsch

Obsada z dnia 15.01.2023:

Gomez – Tomasz Steciuk

Morticia – Anna Lasota

Wednesday – Dagmara Rybak

Pugsley – Olaf Nowak

Fester – Patryk Kośnicki

Alice – Anita Urban

Mal – Łukasz Brzeziński

Lucas – Wojciech Daniel

Lurch – Alan Sobkowicz

Babcia – Lucyna Winkel

Egipcjanka – Katarzyna Tapek

Cheerleaderka – Joanna Rybka-Sołtysiak

Królowa Elżbieta I – Urszula Laudańska

Kurtyzana – Iga Klein

Jaskiniowiec – Przemysław Łukaszewicz

Transwestyta ciotka Herman – Bartosz Sołtysiak

Biskup – Tobiasz Szafraniak

Konkwistador – Seweryn WIeczorek

Panna Młoda – Valeriia Zavadska

Kobieta z lat 20. – Weronika Sieczkarek

Baletnica – Aleksandra Piwowarek

Napoleon – Andrzej Śmiałek

Muszkieter – Kacper Czyż

Szkot / fotoreporter – Šimon Bačík

Oraz zespół wokalny i orkiestra Teatru Muzycznego w Poznaniu, dyrygent – Michał Łaszewicz