Współodczuwanie rzeźby. Premiera „Przestrzeni_KOBRO” Sztuki Nowej

„Kompozycja przestrzeni, obliczenia rytmu czasoprzestrzennego” (1931) Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego to rewolucyjna teoria artystyczna, która przemodelowała myślenie architektoniczne europejskiej awangardy dwudziestolecia międzywojennego. Traktat ten jest również punktem wyjścia dla performerów Sztuki Nowej, którzy za pomocą mechanizmów historii sztuki gotyckiej i barokowej, próbują skonfrontować odbiorcę z pytaniami na temat żywotności rzeźby, wspólnotowości oraz sprawczości dzieła artystycznego.

Koncepcja Kobro, która była istotnym elementem w pracy nad „Przestrzeniami_KOBRO” (premiera: 18.11.2021 r. w Szkole przy ul. Emilii Plater 31 w Warszawie), zakładała odejście od klasycznego pojmowania rzeźby; znaczący był eksperyment i analiza oraz ukryte wewnątrz dzieła obiektywne prawdy okraszone abstrakcyjnością. To co ważne, to nieskończoność dzieła artystycznego, szerzej: nieskończoność przestrzeni, do której należy dzieło artystyczne. Rzeźba winna współistnieć z przestrzenią i otoczeniem, ma przepływać przez miejsca określone i nieokreślone, co za tym idzie: nie ma tego, co zamknięte w rzeźbie i nie ma tego, co na zewnątrz. Centrum kompozycyjne rzeźby nie jest statyczne. Jest płynne, więc każdy punkt dzieła artystycznego jest centralny i peryferyjny jednocześnie – taki mechanizm zastosował właśnie Dawid Żakowski (reżyser) podczas pracy z performerami Sztuki Nowej.

„Przestrzenie_KOBRO” zostały skomponowane jako performans immersyjny, co pozwala odbiorcom na swobodne poruszanie się po przestrzeni, na interakcje z performerem, na głębokie współodczuwanie. Jest to zerwanie z tradycyjnymi rolami spektaklu, aktora i widza jako biernego obserwatora, któremu dostarczane są konkretne zestawy zewnętrznych emocji. Przestrzeń sceniczna w wypadku tego performansu, jest przestrzenią w istocie galeryjną, która zmienia się wraz z dosłownym punktem siedzenia odbiorcy. Odbiorcy, który za pomocą swojego ruchu dookreśla albo redefiniuje zaprojektowane dzieło. Co ciekawe, widzowie są istotnym elementem wydarzenia – ich ruch jest rejestrowany i wyświetlany na ekranie, który stanowi uzupełnienie miejsca. „Przestrzenie_KOBRO” to ciągłe dzianie się. To stwarzanie się idei otwartości. To zrywanie z powtarzalnością.

Istotą „Przestrzeni_KOBRO” jest dążenie do wspólnoty, do zjednoczenia. Jest to próba nawiązania dialogu, stworzenia nowej komunikacji, w której każdy może wziąć udział i każdy zostanie wysłuchany. Filozofia unizmu jest pomyślana nie tylko w warstwie konceptualnej, lecz także na poziomie performatywnym oraz emocjonalnym. Teoria Kobro o kompozycji przestrzeni jest dla Sztuki Nowej nie tyle schematem, co bardziej partnerem do dialogowania na temat istoty sztuki, jej historii oraz przywiązania społeczno-kulturowego.

Awangardowa śmierć rzeźby, która jest znaczącym elementem dla Katarzyny Kobro i Sztuki Nowej, podobna jest do modernistycznej niemocy słowa. Performerzy pochylają się nad wyczerpalnością rzeźby i pytają: czy skończoność rzeźby musiała nastąpić? Dialogowanie ze zjawiskiem śmierci prowadzi do mnożących się zagadnień o istocie martwej rzeźby, która nie ma mocy sprawczej, w której nie istnieje ruch, która nie ma fizyczności. Martwa rzeźba potrzebuje bodźców zewnętrznych, żeby istnieć i żeby mówić, gdyż ona sama pozbawiona jest języka. Sztuka Nowa gra z procesem umierania rzeźby, w której zawarte jest dziedzictwo kulturowe. Iście nietzscheańska postawa, która wprost mówi o tym, że to my zabiliśmy rzeźbę, co więcej – zabijaliśmy ją od wieków. Tak jak pomniki owija się folią na zimę, zostawiając tylko odsłoniętą głowę, tak my okryliśmy rzeźbę płaszczem baroku. Okryliśmy ją płaszczem idei gotyckiej. To my unieruchomiliśmy rzeźbę. Jej śmierć nastąpiła z przeciążenia ideami: sakralizacji, społecznymi, kulturowymi. Śmierć rzeźby jest symbolicznym manifestem awangardy, który prowokuje do przemyślenia sensu sztuki w ogóle. Sztuka Nowa dialoguje z Kobro, według której wszystko, co pojawiło się w sztuce, jest powtórzeniem z baroku. Romantyzm, futuryzm, nawet dadaizm są nurtami odtwórczymi. Performerzy Sztuki Nowej zostawiają jednak miejsce na wątpliwości, zostawiają przestrzeń na rozwój i nie zamykają się na jedno rozwiązanie, co wychodzi im doskonale.

Przebieg „Przestrzeni_KOBRO” nigdy nie będzie taki sam. Jest to performans emocjonalny, na którego powodzenie składa się wiele czynników. Całość wydarzenia opiera się na ruchowym zaangażowaniu (jest to widowisko w całości fizyczne – brak w nim słów, artystom towarzyszy tylko muzyka skomponowana przez duet Kasai & A_GIM) trzech performerów – Borysa Jaźnickiego, Pawła Mandziewskiego oraz Michała Tokarskiego. W opozycji do nich znajduje się Daniela Komędera, która, improwizując, redefiniuje schematy męskiej części „Przestrzeni_KOBRO” oraz nadaje całemu wydarzeniu niepowtarzalny charakter, który wychodzi od bardzo osobistych (ale często też przypadkowych) potrzeb. Krótko mówiąc: „Przestrzenie_Kobro” są performansem niezwykłym i unikatowym, a każda kolejna odsłona może różnić się od poprzednich niemal wszystkim, choć idea pozostanie ta sama.

Najbliższe pokazy: 27, 28. 11. 2021 r., godzina 19:00, Teatr Szwalnia, ul. Andrzeja Struga 90 w Łodzi

Po więcej informacji zapraszamy na: https://www.facebook.com/SztukaNowa

Koncepcja i reżyseria: Dawid Żakowski
Kurator: Zofia Urszula Komasa
Dramaturgia: Patrycja Babicka
Choreografia: Kat Rampackova (SK), Martin Talaga (CZ), Agnieszka Kryst (PL), Jana Ryslava ( CZ)

Performerzy: Borys Jaźnicki, Paweł Mandziewski, Michał Tokarski oraz zaproszony gość z kraju partnerskiego (premiera: Daniela Komędera)

Muzyka: Kasai & A_GIM
Wideo: Kristóf Szabó (HU)
Światło i Przestrzeń: Tadeusz Perkowski
Kostiumy: ZUK Studio

Produkcja: Ive Ostrowska i Karolina Dziełak-Żakowska / Stowarzyszenie Sztuka Nowa

Współpraca kuratorska: Katarzyna Słoboda, Muzeum Sztuki w Łodzi

Plakat i grafika: Krystyna Engelmayer Urbańska

Projekt współfinansowany przez Miasto Stołeczne Warszawa, Instytut Teatralny, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przez Rządy Czech, Słowacji, Węgier, Polski w ramach International Visegrad Fund.

Partnerzy:
Czechy:
Move Ostrava
Słowacja:
Priestor Súčasného Tanca, Košice,
Węgry:
Ziggurat Project, Budapeszt
Polska:
Szkoła
Muzeum Sztuki w Łodzi
Teatr Szwalnia
Ośrodek Kultury Ochoty OKO