Shafak i Rostkowska, czyli zrozumieć Turcję
Turcja to kraj na styku kultur – jej mała część leży przecież w Europie, reszta zaś w Azji. Jeszcze stosunkowo niedawno Imperium Osmańskie, którego „spadkobierczynią” jest dzisiejsza Turcja, kontrolowało niemal cały Bliski Wschód i dużą część Europy (głównie na Półwyspie Bałkańskim). Dzięki temu stało się jednym z najważniejszych i najpotężniejszych państw w historii nie tylko regionu, ale i świata.
Dzisiaj dla wielu z nas Turcja kojarzy się z pięknymi plażami, ciekawymi zabytkami – generalnie jako kierunek wakacyjny. Wiąże się to często z brakiem zainteresowania historiami ludzi, którzy tam mieszkają. Nic dziwnego – gdy wyjeżdżamy na wymarzone wakacje, nie chcemy słuchać o problemach innych.
Jednak, gdy już wrócimy z rajskiej tureckiej plaży do Polski warto sięgnąć po książki od Wydawnictwa Poznańskiego, by trochę lepiej poznać kierunek naszych urlopowych podróży.
10 minut i 38 sekund na tym dziwnym świecie Elif Shafak
Jedna z najważniejszych tureckich pisarek, Elif Shafak, zabiera nas w podróż nad Bosfor, a dokładniej do największego miasta Turcji – Stambułu. Zdarzyła się tam rzecz straszna – zginęła pewna kobieta – o tym wydarzeniu dowiadujemy się już na pierwszych stronach książki. Co będzie dalej?
Leila nie żyje. Jej ciało leży na śmietniku na przedmieściach Stambułu. Jednak jej mózg cały czas jest aktywny. Każda minuta przynosi wspomnienia z życia kobiety – bez wątpienia stanowi to najciekawszy element fabuły. Razem z Leilą wędrujemy przez jej życie, od narodzin po śmierć. Pomimo tego, że na pierwszy rzut oka nie należało do najszczęśliwszych (była molestowana seksualnie w dzieciństwie, uciekła z domu, pracowała jako prostytutka i wiele, wiele więcej nieszczęść), można w nim zauważyć niegasnącą iskierkę nadziei, którą zawsze rozpalają w niej przyjaciele.
Poznajemy ich historie pomiędzy wspomnieniami Leili. Wszyscy przybyli do Stambułu z różnych stron Turcji i świata w poszukiwaniu lepszego życia. Podobnie zresztą jak główna bohaterka. Wśród nich znajdziemy imigrantów, osobę transpłciową, niskorosłą kobietę czy prostytutki. Wyklęci i opuszczeni przez swoich najbliższych traktują przyjaciół jak swoją prawdziwą rodzinę. Zresztą to oni będą walczyć o honor Leili po jej śmierci… Czy im się uda?
Elif Shafak stawia czytelnikowi pytanie: kiedy kończy się życie? Z chwilą ustania akcji serca? Choć mózg z pewnością pracuje jeszcze przez jakiś krótki czas! Może gdy mózg przestanie funkcjonować? Odpowiedź nie jest oczywista i jednoznaczna, myślę jednak, że powieść tureckiej pisarki pomoże w jej odnalezieniu!
Uważny czytelnik pomiędzy wierszami zauważy próbę rozliczenia się z historią kraju. Poza oczywistymi wydarzeniami podanymi jak na talerzu przewijają się również Ormianie, którzy nagle zniknęli z kraju. Turcja do dzisiaj nie przyznaje się do popełnionego na nich ludobójstwa. Kwestie polityczno-historyczne w książkach Elif Shafak sprawiają, że autorka jest w swoim kraju na cenzurowanym. Obecnie mieszka w Wielkiej Brytanii, a 10 minut i 38 sekund na tym dziwnym świecie napisała w języku angielskim, jednak na kartach powieści czuć tęsknotę za krajem i ukochanym Stambułem.
10 minut i 38 sekund na tym dziwnym może się wydawać smutną powieścią, która nie przynosi żadnej nadziei. Dla mnie jest to przede wszystkim opowieść o niesamowitej przyjaźni, której nie przekreśli nawet śmierć.
Wojownicy o szklanych oczach Agnieszka Rostkowska
Agnieszka Rostkowska została laureatką konkursu reporterskiego organizowanego przez Wydawnictwo Poznańskie. To kolejna książka (po Kraju nie dla wszystkich Wiktorii Michałkiewicz) uhonorowana tym wyróżnieniem. Co znajdziemy w Wojownikach o szklanych oczach Agnieszki Rostkowskiej?
Autorka w reportażu opisuje obecną sytuację polityczną w Turcji, która jest niebywale trudna i skomplikowana. Podobnie jak historia kraju, z która wciąż ma wpływ na teraźniejszość. Turcja na początku XX wieku niemal całkowicie odcięła się od swojej historii – arabski system pisma zastąpiono alfabetem łacińskim, zmieniono kalendarz na gregoriański, stanowczo oddzielono religię od życia publicznego. Tego systemu miała bronić silna armia, która dzisiaj jest jedną z najsilniejszych w NATO.
Nam, Europejczykom, tego typu reformy wydają się słuszne. Spróbujmy spojrzeć na to z innej strony. Większość Turków nie jest w stanie przeczytać tureckiej poezji powstałej przed reformami Atatürka. Nie mogą nawet przeczytać daty śmierci na grobie pradziadka. Całkowicie odcięto ich od korzeni i historii.
Wszystko to wykorzystuje dzisiaj Recep Tayyip Erdogan, który staje się (choć być może już się stał) nowym tureckim sułtanem. Rządzi surowo, bez sentymentów. A nie przychodzi to tak łatwo – Turcja jest wyjątkowo podzielona – oprócz Turków żyją tam również Kurdowie, którzy od dziesiątek lat są dyskryminowani, żyją w ciągłym zagrożeniu. Obecnie w kraju mieszkają również miliony Syryjczyków, którzy uciekli przed straszną wojną domową.
Rostkowska oddaje głos zwykłym ludziom i aktywistom politycznym, aby opowiedzieli o sytuacji swojego kraju. W końcu to oni znają ją najlepiej. Spotykamy więc Kurdów, z których jedni walczą o wolny Kurdystan, a inni starają się wpasować w turecką rzeczywistość; syryjskich uchodźców starających się rozpocząć nowe życie po wojnie; zwolenników i przeciwników Erdogana i wielu, wielu innych. Otrzymujemy w ten sposób, moim zdaniem, wiarygodny przekrój współczesnego tureckiego społeczeństwa.
Cieszę się, że taka książka powstała, mam nadzieję, że Agnieszka Rostkowska napisze jeszcze coś więcej na temat Turcji i wciąż będzie śledzić zmiany, jakie zachodzą w społeczeństwie, bo z pewnością najbliższe miesiące przyniosą nowe wiadomości z Bliskiego Wschodu.
Książki Rostkowskiej i Shafak niewątpliwie przybliżają nam prawdziwą postać Turcji. Czy to wystarczy, żeby poznać ten kraj? Z pewnością nie. Ale to dobry początek, by zacząć swoją przygodę z Bliskim Wschodem. A już niedługo Wydawnictwo Poznańskie wyda kolejną książkę Elif Shafak – Bękart ze Stambułu! Szykuje się smakowity kąsek dla fanów pisarki; wielu uważa, że to jej najlepsza książka. Pozostaje nam chwilę poczekać, a w tym czasie na naszej stronie ukażą się recenzję kolejnych książek o Turcji! Zapraszamy!
