Konrad Swinarski – ikona polskiego teatru w rocznicę urodzin
Dzisiaj swoje 90-te urodziny obchodziłby Konrad Swinarski, urodzony 4 lipca 1929 r. Jego tragiczna śmierć w katastrofie lotniczej w 1975 r. stanowi swego rodzaju cezurę, kończąc pewien znaczący etap w historii teatru, na którą Swinarski miał tak ogromny wpływ.
Reżyser i scenograf, jeden z najwybitniejszych twórców teatralnych. Gruntownie wykształcony, absolwent Wydziału Plastyki Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi oraz Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Przez wiele lat pracował za granicą, głównie w Niemczech. W Polsce wystawiał spektakle w teatrach warszawskich: Dramatycznym, Współczesnym, Ateneum i Narodowym. Od 1965 r. współpracował ze Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie i tam powstały jego najważniejsze sztuki, w tym uznawany za arcydzieło spektakl „Wyzwolenie” Stanisława Wyspiańskiego, który miał premierę na deskach tego teatru 30 maja 1974 r.
Pracował na wielu różnych scenach w Polsce i na świecie, poszukując w repertuarze środków, za pomocą których sztuka mogłaby pokazywać kierunek zmian w człowieku i na świecie. Traktował teatr jako ważne forum do wyrażania własnych idei, posługując się także zabawą, groteską czy autoironią. Na początku tworzył pod wpływem fascynacji twórczością Bertolda Brechta, którego zajmowała tematyka miejsca i kondycji człowieka wobec sytuacji społecznej, w jakiej się znajdował. Potem sięgał po dzieła najwybitniejszych twórców i nadawał im swój własny rys.
Łącznie wyreżyserował kilkadziesiąt sztuk teatralnych, w tym także spektakle Teatru Telewizji. Nie sposób wymienić tutaj je wszystkie, ale wśród tych najważniejszych były między innymi: „Nie-Boska Komedia” Krasińskiego, „Dziady” Mickiewicza, „Hamlet” Szekspira i oczywiście wspomniane już „Wyzwolenie” Wyspiańskiego. Jego inscenizacje uznawano za wybitne. Był wielokrotnie nagradzany. W 1960 r. otrzymał nagrodę im. Leona Schillera przyznawaną młodym reżyserom za wybitne osiągnięcia inscenizacyjne, w 1966 r. za inscenizację „Nie-Boskiej Komedii” Zygmunta Krasińskiego w Teatrze Starym w Krakowie – nagrodę im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego. W 1974 r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Określa się go mianem prawdziwego romantyka. Poświęcił życie, zajmując się tymi najwznioślejszymi kwestiami związanymi z człowieczeństwem, moralnością, sprzecznościami oraz uwikłaniem człowieka w czas historyczny, w którym żyje. Hołdował indywidualności człowieka, godził się na jego bunt wobec rzeczywistości. To właśnie stanowiło o wyjątkowości spektakli reżyserowanych przez Konrada Swinarskiego: przede wszystkim Człowiek, jako centralny punkt, umieszczony w kontekście historycznym, społecznym i ideologicznym. Jednocześnie Swinarski był wierny temu kontekstowi i starał się przedstawić go jak najwierniej, żeby dać obraz jak najpełniejszy i taki, który zostanie odpowiednio odczytany przez widza.
Jego teatr określany był teatrem niezgody i buntu wobec konformizmu. W swoich sztukach podkreślał wątek niedopasowania jednostki do grupy, inności, a jednocześnie
opowiadał się za wolnością i indywidualizmem swoich bohaterów.
Bohaterowie jego sztuk byli określani jako bardzo ludzcy, z krwi i kości. Odrzucał patos, starał się jak najbardziej zbliżyć do rzeczywistości. Dobierając aktorów do swoich przedstawień, zwracał uwagę nie tylko na ich talent i przygotowanie, ale także na osobowość, która miała kluczowe znaczenie. Chciał, żeby podążali za jego tokiem myślenia i wpisywali się jak najbardziej w przekaz sztuki. Traktował pojedynczego aktora jako tak samo ważny element spektaklu jak gra całego zespołu.
Stworzony przez niego indywidualny styl i wybitne inscenizacje do dzisiaj wywierają wpływ na twórczość reżyserów teatralnych. Jako tych, którzy najbliżsi są jego wizji i czerpią ze spuścizny Konrada Swinarskiego, najczęściej wymieniani są: Jerzy Grzegorzewski, Krystian Lupa, Grzegorz Jarzyna czy Krzysztof Warlikowski.
Od 1976 r. miesięcznik „Teatr” przyznaje najwybitniejszym polskim reżyserom sezonu teatralnego Nagrodę im. Konrada Swinarskiego.
Źródła informacji: https://culture.pl/pl/tworca/konrad-swinarski
