253. rocznica powstania Teatru Narodowego
Dziś, czyli 19 listopada Teatr Narodowy w Warszawie obchodzi kolejną, 253. rocznicę powstania.
Z tej okazji warto przypomnieć zarys historii Teatru i jego współczesnej działalności.
Teatr Narodowy został założony w 1765 roku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w ramach programu reformy kultury i edukacji. Pierwszy spektakl odbył się właśnie 19 listopada – byli to „Natręci” w reżyserii Józefa Bielawskiego. Wybór sztuki nie był przypadkowy w kontekście założenia dydaktyzmu i naprawy społeczeństwa Rzeczpospolitej, wyśmiewał bowiem wady ówczesnej szlachty, zachowując formę komedii molierowskiej.
Po kilku latach działalności, Teatr został przeniesiony do nowego budynku przy Placu Krasińskich, co zbiegło się w czasie ze zmianą dyrekcji. Pod koniec XVIII wieku pieczę nad Teatrem Narodowym zaczął sprawować Wojciech Bogusławski, którego działalność uważa się za faktyczny początek teatru na ziemiach polskich.
(Na zdjęciu: siedziba TN na Placu Krasińskich)
W obliczu rozbiorów i dramatycznej sytuacji w kraju na przełomie stuleci, teatr jako instytucja zaczął pełnić ogromną rolę „ku pokrzepieniu serc”, wystawiano głównie patriotyczne sztuki.
Bogusławski był też reżyserem teatralnym i dramatopisarzem. Jedną z najsłynniejszych zrealizowanych przez niego sztuk był „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale”, grany
w 1794 roku, w przededniu wybuchu insurekcji kościuszkowskiej. Przedstawienie to stało się symbolem walki o ojczyznę i podsycało patriotyczne nastroje.
Wiek XIX obfitował w zmiany dla Teatru Narodowego. Car Rosji, po powstaniu listopadowym wydał nakaz zmiany nazwy z Teatru Narodowego na Teatr Wielki. Według nowej ustawy instytucja miała zostać podzielona na trzy niezależne części – sekcję opery, sekcję baletu oraz sekcję dramatu. Ta ostatnia przyjęła nazwę Teatru Rozmaitości i cieszyła się niezwykłą popularnością, nie tyle ze względu na repertuar, co na wyjątkowo zdolny zespół aktorski – w tym czasie na deskach Teatru grała wybitna aktorka Helena Modrzejewska, oraz aktorzy Adam Rapacki i Mieczysław Frenkiel.
Dwudziestolecie międzywojenne obfitowało w Narodowym przede wszystkim w polski repertuar. Grywano sztuki na podstawie dzieł Żeromskiego czy Fredry, a na deskach występowała jedna
z legend polskiej sceny teatralnej, Aleksander Zelwerowicz. Przez dziesięć lat działała kameralna scena Teatru Nowego – w 1939 roku cały budynek spłonął w trakcie nalotów bombowych.
Lata powojenne przebiegły dla Teatru głównie pod znakiem kultury rosyjskiej. W odbudowanym pod kierunkiem Wojska Polskiego gmachu, publiczność obejrzeć mogła socrealistyczne interpretacje Gorkiego czy Bułyczowa. W tym okresie jednak z Teatrem współpracowali twórcy tacy jak reżyser Leon Schiller, a także Kazimierz Dejmek – dyrektor w latach 60. Działalność Narodowego zaczęła zwracać się w stronę polskiej i europejskiej klasyki.
Do ważnych w historii nie tylko Teatru, ale i całej Polski wydarzeń doszło w marcu 1968 roku, kiedy po wystawieniu „Dziadów” w reżyserii Dejmka doszło w Warszawie do studenckich manifestacji przeciwko władzy PRL. Stało się to – również symbolicznym – początkiem ogromnej fali protestów w całym kraju.
Na przełomie XX i XXI wieku stanowisko dyrektora Teatru obejmował Jerzy Grzegorzewski, którego celem było przywrócenie Narodowemu dawnej świetności. Na scenie wystawiano utwory Gombrowicza, Wyspiańskiego, Witkiewicza, Różewicza czy Harolda Pintera. Rozpoczęto również działaność edukacyjno-warsztatową.
(Na zdjęciu: Scena im. W. Bogusławskiego)
Od 2003 roku dyrektorem artystycznym Teatru jest aktor i reżyser Jan Englert. W zespole aktorskim znajdują się na przykład: Małgorzata Kożuchowska, Kamila Baar, Danuta Stenka, Jan Frycz czy Janusz Gajos, a w repertuarze można znaleźć niezmiennie klasyczne polskie utwory.
