Porównanie narodzin cywilizacji w Egipcie i Mezopotamii część 3

Byt państwowy tak Egiptu, jak i Mezopotamii zależał nie tylko od rozwoju gospodarczego tych krajów, ale także od stopnia opanowania sztuki wojennej, w tym stosowanych technik walki oraz używanej przez żołnierzy broni. Wraz z opanowaniem przez człowieka umiejętności wytopu metali zaczęto używać broni wykonanych z cyny, co nastąpiło około 6000 lat przed naszą erą. Ale dopiero około IV tysiąclecia przed naszą erą do cyny dodano miedź, otrzymując brąz. Ludem, który dokonał największej rewolucji w uzbrojeniu i taktyce, byli właśnie Sumerowie, tą nazwą określamy pierwszy lud, który osiadł w rejonie Żyznego Półksiężyca. „Sumerom przypisuje się wynalezienie wielu nowych rodzajów broni i technik wojennych, takich jak: rydwany bojowe, brązowa broń obuchowa, miecze sierpowe, broń drzewcowa i topory, a także uzbrojenia ochronnego”^[1] Niektóre z wymienionych powyżej rodzajów broni były znane człowiekowi wcześnie, ale wytwarzając je z metalu, a nie jak dotychczas z kamienia, lud ten uczynił  je znacznie groźniejszą bronią. W 2100 roku p.n.e. była już znana brązowa zbroja łuskowa, a w 1700 łuk kompozytowy. Podstawowym źródłem informacji o wyglądzie armii z Mezopotamii jest Stela Sępów, datowana na rok 2500 p.n.e.  Upamiętnia ona „zwycięstwo władcy Eanatuma z Lagasz nad władcą miasta Umma, a swoją nazwę zawdzięcza fragmentowi ukazującemu porzucone ciała pokonanej armii rozszarpywane przez sępy i lwy”^[2]

Sumeryjska ciężka piechota walczyła, używając włóczni i toporów, co przyczyniło się do rozwoju taktyki armii w tamtych czasach. Żołnierze wyposażeni w taką broń muszą prowadzić walkę w dużych zbitych oddziałach, a to z kolei spowodowało powstanie późniejszych czworoboków piechoty. Za to lekka piechota, była trochę inaczej uzbrojona. „Sumeryjska lekka piechota ukazana jest bez ochronnego uzbrojenia, a jej broń stanowią długie włócznie trzymane w lewej ręce oraz topory bojowe w prawej.”^[3]

Chepesz – miecz wykonany z brązu, typowa broń piechoty Egiptu

Łuk kompozytowy jest bronią, która zmieniła sposób walki w starożytności, ponieważ zwykły łuk będzie miał problemy z przebiciem zwykłego pancerza, a kompozytowy już nie. Prawdopodobnie pierwszym władcą, który korzystał z tej broni w swoich kampaniach, był Sargon, który był władcą Akadu, za jego rządów doszedł on do potęgi lub jego wnuk Narasin, a do Egiptu dotarła ona około 1600 p.n.e. Jednakże najważniejszymi osiągnięciami z tamtego okresu były udomowienie konia oraz wynalezienie koła. To pierwsze umożliwiło powstanie kawalerii, z kolei dzięki kołu powstało garncarstwa i zbudowano rydwan. Pojazd ten przez kilkaset lat, do momentu udomowienia konia w Mezopotamii, był powolny i niezgrabny, natomiast po udomowieniu konia stał się prawdziwą machiną zagłady w rękach Egipcjan.

Relief ze świątyni w Abu Simbel ukazujący faraona Ramzesa II na rydwanie

Takie ramy czasowe wybrałem, ponieważ uważam je za czas narodzin tych cywilizacji i okres, w którym wykształciły wszystkie niezbędne rzeczy, żeby można je uznać za cywilizację. Podsumowując cywilizacje, które się rozwijały na terenach Mezopotamii i w dolinie oraz delcie Nilu, trzeba stwierdzić, że posiadały wiele podobieństw mimo istotnych różnic. Klimat w Egipcie jest bardziej suchy i ostrzejszy niż ten w Mezopotamii, co spowodowało szybszy rozwój cywilizacyjny w rejonie Żyznego Półksiężyca. Ślady osadnictwa pochodzące z Mezopotamii są starsze, ale to właśnie kultura, która rozwijała się w Egipcie, szybciej  stworzyła państwowość i była bardziej stabilna niż ta, która się rozwijała w Mezopotamii. Religie w obydwóch przypadkach były podobne, ponieważ króla utożsamiano z najwyższym bóstwem w danej religii i to bóstwo było albo bóstwem solarnym, albo bóstwem odpowiedzialnym za pogodę. Pismo, które jest jednym z najważniejszym wskaźników  rozwoju cywilizacji, wykształciło się szybciej, ale niewiele, w Mezopotamii. Cywilizacji, która jako pierwsza wykształciła prawo, nie można wskazać, ponieważ mogło być ono spisane na nietrwałym materiale i przepaść w pomroce dziejów. Pierwszy spisany kodeks prawny pochodzi z XVIII wieku przed naszą erą i jest to Kodeks Hammurabiego. Gospodarka miast i państw Mezopotamii była oparta na hodowli zwierząt i uprawie roli, natomiast gospodarka Egiptu na wydobyciu kopalin i produkcji wyrobów z nich. Gospodarczo Egipt był samowystarczalny, a Mezopotamia nie, ponieważ musiała importować wiele surowców. Miasta wcześniej powstały w rejonie Mezopotamii, gdyż budowa i utrzymanie systemu irygacyjnego wymaga pracy wielu  ludzi, natomiast w Egipcie powstały one dopiero wtedy, kiedy Sahara stała się nieprzyjazna dla ludzi więc plemiona nomadów oraz osoby, które mieszkały w głębi lądu, zaczęły napływać do osad, które założono nad Nilem. Wojsko w Egipcie i Mezopotamii było bardzo do siebie podobne, ale część innowacji do Egiptu dotarła później.

^[1]Brian Todd Carey, Joshua B. Allfree, John Cairns  Wojny starożytnego świata. Techniki walki s.23-24

^[2]Ibid.

^[3]Ibid.

o-0-o

Bibliografia

Carey Brian Todd, Joshua B. Allfree, John Cairns, Warszawa 2008

Drioton Etienne, Egipt faraonów, Warszawa 1970

Jaczynowska Maria, Musiał Danuta, Stępień Marek, Historia starożytna, Warszawa 2008
Krzyżaniak Lech, Egipt przed piramidami, Warszawa 1980
Myśliwiec Karol, Święte znaki Egiptu, Warszawa 1990

Roux Georges, Mezopotamia, Warszawa 1998
Wolski Józef, Starożytność, Warszawa 2002

Ziółkowski Adam, Historia Powszechna Starożytność, Warszawa 2009

Zabłocka Julia, Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1987