Akademia fabryki snów oraz jej nagrody

Nie ulega wątpliwości, że rozdanie nagród Akademii Filmowej (znane powszechnie jako Oscary) zalicza się do jednych z najpopularniejszych i najbardziej prestiżowych wydarzeń w świecie kina. Coroczna gala elektryzuje środowiska miłośników i twórców kina już na długo przed ogłoszeniem nominacji. Spekulacje o potencjalnych wyróżnieniach towarzyszą każdej znaczącej premierze na dużym ekranie, bez względu na porę roku.

W przedoscarowej ekscytacji spróbujmy jednak na chwilę opanować emocje (nie przestając ściskać kciuków za swoich faworytów) i pochylmy się nad inną stroną tego wydarzenia – Akademią (właściwie Academy of Motion Picture Arts and Sciences). Czym dokładnie jest Akademia? Od kiedy funkcjonuje? Kto ją tworzy? Jak kształtowała się historia Oscarów? W jaki sposób wybierane są filmy? Jakie kontrowersje towarzyszą tym nagrodom? Między innymi na te pytania postaram się odpowiedzieć w tym artykule.

Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS) jest znana przede wszystkim z przyznawania Oscarów, jednak podstawowym zadaniem tej honorowej organizacji jest promowanie i wspieranie szeroko pojętej sztuki filmowej.

siedziba Akademii

Historia Akademii sięga lat 20. i jest wynikiem pomysłu Luisa Mayera, szefa Metro-Goldwyn-Mayer. Chciał on zgromadzić aktorów, reżyserów, scenarzystów, techników i producentów pod szyldem organizacji działającej w celu promocji amerykańskiego filmu. AMPAS została utworzona 11 stycznia 1927 roku. Stało się to podczas bankietu zorganizowanego przez Mayera w Los Angeles. Trzydziestu sześciu uczestników tego wydarzenia uznaje się za założycieli Akademii.

Louis B. Mayer

Nie od początku przyznawano nagrody. The Academy skupiało się w pierwszych latach na działalności innego rodzaju. Dzięki temu w 1929 roku powstała pierwsza amerykańska szkoła filmowa.

AMPAS obecnie liczy ponad 6 tysięcy członków (dokładna liczba nie jest podawana do informacji publicznej). Jedyną drogą dołączenia do tego grona jest otrzymanie zaproszenia. Jest ono stosowane, każdego roku przez zarząd, do osób zasłużonych dla kina (teoretycznie każdy może zostać członkiem Akademii – wszystko zależy od wyboru zarządu). Lista wyróżnionych w ten sposób jest publikowana każdego roku. Członkostwo jest dożywotnie, chociaż w historii zapisały się dwa przypadki wydalenia z szeregów organizacji. Pierwszy miał miejsce w 2004 roku i dotyczył Carmine Caridi. Jego wydalenie miało związek z udostępnieniem w internecie kopii filmów, które były przeznaczone tylko dla aktora. Przymusowe opuszczenie AMPAS spotkało zaledwie kilka miesięcy temu również Harveya Weinsteina. Spowodowane było oskarżeniami o przestępstwa na tle seksualnym.

Przejdźmy do nagród. Oscary przyznawane są od 1929 roku. Pierwsza gala była wyjątkowa nie tylko ze względu na debiut tych nagród, ale również z powodu długości jej trwania. Zakończyła się po… 15 minutach. Udział w niej wzięło 250 osób, a bilet wstępu kosztował 10 dolarów. Co ciekawe zwycięzców podano z wyprzedzeniem. Praktyka ta została zaniechana już przy okazji drugiej odsłony przyznawania nagród.

Do 2004 roku ceremonie wręczania statuetek odbywały się pod koniec marca lub na początku kwietnia. Obecnie gale odbywają się na przełomie lutego i marca. Uroczystości Akademii były przekładane trzykrotnie w historii Oscarów: w 1938 (z powodu powodzi w Los Angeles), w 1968 (z powodu pogrzebu Martina Luthera Kinga), w 1981 (z powodu zamachu na Ronalda Reagana).

Na przestrzeni lat zmieniały się miejsca wręczania Oscarów. Pierwsze gale odbywały się w hotelach. W latach 40. obchody zostały przeniesione do teatrów. Od 2002 roku nagrody rozdawane są w Dolby Theatre.

Dolby Theatre

Zastanawialiście się kiedyś jak ciężka jest statuetka Oscara? Ten obiekt westchnień filmowców na całym świecie waży dokładnie 8,5 funta (ok. 3,9kg), a jego wysokość to 13,5 cala (35cm). Projekt trofeum, autorstwa Cedrika Gibbonsa, powstał w 1928 roku. Nagroda wykonywana jest z brązu oraz pozłacana, jednak materiał nie był niezmienny od 1929 roku. Dla przykładu, w okresie drugiej wojny światowej, przez wzgląd na oszczędności, wręczane statuetki wykonane były z drewna.

statuetka Oscara

Pierwotnie nagrody przyznawano w 13 kategoriach. Obecnie jest ich już 24. Większość z nich ukształtowała się w latach 1929-1938. Na długiej liście znajdują się dwie nagrody, które po pewnym czasie zostały zniesione. Pierwszą z nich jest wyróżnienie za najlepszą choreografię (przyznawana od 1935 do 1937), a drugą Academy Juvenile Award (1935-1961).

Procedura zgłoszenia filmu do konkursu jest dość skomplikowana. Produkcja starająca się o nominację musi spełnić określone wymagania. Podstawowym kryterium jest wyświetlanie filmu przez co najmniej 7 dni w amerykańskich kinach. W kategorii Filmów Nieanglojęzycznych każdy kraj zgłasza jeden film. Jeśli nie był on wyświetlany przez minimum tydzień na ekranach kin w Los Angeles nie może ubiegać się o nominacje w innych kategoriach.

Proces głosowania jest tajny. Członkowie Akademii oddają głos w zakresie swoich dziedzin (aktorzy na aktorów itd.). Wyjątkiem od tej reguły są kategorie Filmu Nieanglojęzycznego oraz Filmu Animowanego. Wybierane są one przez grupy utworzone ponad podziałami specjalizacyjnymi. Jedyną kategorią na którą głosują bez wyjątku wszyscy należący do AMPAS jest Najlepszy Film. Reguły te dotyczą głosowania nominacyjnego.

Głosowanie na ostatecznych zwycięzców odbywa się od końca stycznia do wtorku przed niedzielną galą. Tym razem członkowie Akademii mogą głosować we wszystkich kategoriach, bez względu na własną specjalizację.

Pozostała jeszcze kwestia kontrowersji związanych z AMPAS oraz nagrodami. Tych oczywiście nie brakuje. Ze względu na strukturę organizacyjną Akademii i dożywotnie członkostwo często zarzuca się, że w jej szeregach znajduje się zbyt dużo filmowców nieaktywnych zawodowo. Prowadzi to do zastoju w materii wymagań członków w stosunku do filmów, co skutkuje przewidywalnością wyboru ostatecznych zwycięzców. Wytworzyło się nawet pejoratywne pojęcie „filmu oscarowego”, które oznacza produkcję niepodejmującą ryzyka na polu tak formy jak i treści, próbując dopasować się do wymagań głosujących. Innym zarzutem jest proces kwalifikacji filmu do nominacji. W opinii wielu ludzi związanych ze światem kina wymóg tygodniowego wyświetlania w amerykańskich kinach jest sztucznie ograniczający i negatywnie wpływa na poziom produkcji biorących udział w konkursie (szczególnie w przypadku filmów nieanglojęzycznych). Od jakiegoś czasu obserwujemy również rozwój internetowych platform (takich jak Netflix) i ich wpływ na rynek filmu. Radykalnie zyskują one na znaczeniu, produkując i udostępniając coraz więcej obrazów. Wykluczenie ich „na starcie” z powodu zasad nominacji jest, w opinii milionów miłośników platform streamingowych, bardziej niż krzywdzące. Na koniec kwestia wzbudzająca najwięcej emocji. Ostatnie miesiące upłynęły pod znakiem oskarżeń o przestępstwa seksualne oraz ujawnienia kolejnych skandali. Wywarło to realny wpływ na życie Hollywood, a co za tym idzie również na Oscary. Nie licząc wspomnianego wcześniej wydalenia Harveya Weinsteina, falę komentarzy wzbudził brak nominacji Jamesa Franco w kategorii Najlepszy aktor pierwszoplanowy. Seria ujawnień molestowań, których mieli dopuścić się popularni reżyserzy czy aktorzy, pobudziła do dyskusji o stanie moralnym Hollywood. Widoczne jest piętnowanie tego typu przestępstw oraz formy solidarności z ofiarami. Pojawia się pytanie – czy to chwilowy trend czy faktyczne zmiany w powszechnej świadomości?