Prawdziwa historia Janosika – część 3

Janosik zbójował krótko – od września 1711 do wiosny 1713 roku, kiedy to pod koniec lutego lub na początku marca, wraz ze swoim przyjacielem Tomaszem Uhorčikiem, zostają pojmani w domu byłego harnasia i osadzeni w więzieniu, w Liptowskim Mikulaszu¹.

     Proces sądowy odbył się w domu Hanzlego, znajdującym się w tym samym miejscu i trwał od 16 do 17 marca 1713 roku. Pośród wszystkich oskarżeń, najgorszym było zabójstwo proboszcza z Demanicy oraz syna kowala z Bobrowca.

     Po wstępnym przesłuchaniu, dnia 17 marca 1713 roku, sąd Liptowski postanowił poddać herszta torturom. Nie posiadamy jednak dokumentów, mówiących o tym, jak przebiegało brutalne przesłuchanie. Wiemy jedynie, iż ostatecznie Juraj Janosik został skazany na śmierć, poprzez powieszenie za lewe żebro. Oto treść wyroku:

     Ponieważ wyżej oznaczony Jerzy Janosik, nie bacząc tak na przykazania Boskie, jak i na prawa ojczyste, przed dwoma laty oddał się zbójnictwu i wodzem albo hetmanem takowym się mianował, i że z tymi towarzyszami swoimi na drogach się czając, licznych ludzi z dobytku ograbiał, jako też, co się z jego własnego wyznania okazuje, jego towarzysze, kiedy i on był obecny, pana plebana z Demanicy przestrzelili i bezbożnie zamordowali, jak również i innych, co jest wyżej opisane, złych uczynków się dopuścił: dlatego za te tak bardzo złe uczynki i przekroczenia przykazań ma być na hak w lewym boku wbity i tak dla przykładu innych takich złoczyńców powieszony².

     Nie ma pewności kiedy nastąpiła śmierć Janosika. Przyjmuje się, że stracenie zostało wykonane tego samego dnia co proces, w obawie, że Janosik po wielu torturach mógłby nie dożyć własnej egzekucji³.

     W celu zniechęcenia do działalności innych grup zbójnickich, władza zazwyczaj nakazywała zostawić martwe ciało na miejscu straceń, na okres około trzech dni. Stąd też podejrzenie, że tak samo postąpiono z ciałem Juraja Janosika. Nie wiemy jednak co stało się z nim później i gdzie zbójnik został pochowany.

    Mówi się, iż śmierć poprzez powieszenie za pośrednie żebro jest śmiercią zarezerwowaną wyłącznie dla hetmanów zbójnickich. Informację tą tak jak wiele innych dotyczących żywota Juraja Janosika, można włożyć do koszyka opatrzonego tytułem: „legendy”. Katarzynę Skarzyńską, żonę Włodka Skarzyńskiego, która w XV wieku razem z mężem rabowała na terenie Żywiecczyzny, spalono na stosie⁴, Piotr Surma grasujący w okolicach Preszowa, został wbity na pal⁵, zaś brat Juraja Janosika – Jan Janosik, został skazany na śmierć przez powieszenie, za napad w pobliżu Jarmarku Turczianskiego⁶.

     Jak zatem widać, prawdziwy Juraj Janosik mało miał wspólnego z wyidealizowanym w serialu Jerzego Passendorfera bohaterem. Jednak ci, którzy dokładnie oglądali serial, wiedzą iż już w pierwszym odcinku z ust jednego ze zbójników, pada wytłumaczenie istoty serialu. Pojmany kamrat, słysząc iż główny bohater na imię ma Janosik, mówi że panował na tych terenach kiedyś zbójnik o tym imieniu. A co za tym idzie już na wstępie serialu zaznaczony zostaje fakt, że filmowy bohater będzie jedynie nawiązywał legendą do słynnego hetmana zbójnickiego.

     Polacy nie zważywszy jednak na prawdę historyczną, pokochali serialowego Janosika, przez co na zawsze zapisał się on w naszej zbiorowej pamięci, jako bohater narodowy.

¹  Ružena Antolová, Janosik od rzeczywistości do legendy, druk: Nikara, Krupina 2013, s. 41.
²  Stanisław A. Sroka, Janosik – Prawdziwa historia karpackiego zbója, s. 44.
³  Ružena Antolová, Janosik od rzeczywistości do legendy, druk: Nikara, Krupina 2013, s. 72.
⁴  Stanisław A. Sroka, Janosik – Prawdziwa historia karpackiego zbója, s.13-14.
⁵  Tamże, s. 21.
⁶  Tamże, s. 28.

Pierwsza część artykułu ukazała się tutaj: część 1
Druga część artykułu ukazała się tutaj: część 2